Ermeni Soykırımı Müze-Enstitüsü’nde, Alman misyonlarının Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Ermeniler arasında yürüttüğü insani faaliyetleri konu alan önemli bir kitap tanıtıldı. Türkolog, tarih bilimleri doktoru ve Johannes Lepsius Ev-Arşivi araştırmacısı Hayk Martirosyan’ın kaleme aldığı “İnsanlık ve Hristiyan Merhameti: Osmanlı İmparatorluğu’ndaki Ermeniler Arasında Alman Misyonlarının Tarihi (1896–1919)” başlıklı eser, Armenpress haber ajansının aktardığına göre kamuoyuna sunuldu.

Yazar, 1896 Hamidiye Katliamları’ndan başlayarak I. Dünya Savaşı’nın sonuna kadar olan dönemde, Osmanlı Ermenileri arasında faaliyet gösteren tüm Alman misyonlarının insani, eğitsel, tıbbi ve ruhani çalışmalarını sistematik olarak ele alıyor. Martirosyan’ın belirttiğine göre, bu süre zarfında Osmanlı topraklarında 6 Protestan ve 1 Katolik misyon faaliyet göstermiş, bu kuruluşlar sayesinde binlerce Ermeni kurtarılmıştır.

Kitapta, Suriye Yetimhanesi, Kudüs Birliği ve Kaiserswerth Rahibeler Evi gibi kurumlar hakkında Ermenice akademik literatürde ilk kez detaylı bilgiler sunulmakta. Ayrıca Malatya’daki körler misyonu hakkında da çok az bilgi bulunduğu, bu açığın giderilmeye çalışıldığı ifade ediliyor.

“Her bir misyonun nerede faaliyet gösterdiğini, ne tür çalışmalar yürüttüğünü ve kaç kişiyi kurtardığını sistematik biçimde sundum. Daha önce Alman misyonları hakkında elimizde bütüncül bilgi yoktu. Bu kitap, öncelikle Almanca konuşulan ülkelerdeki akademik çevrelere hitap ediyor ancak dili erişilebilir olduğu için genel okurlar ile misyonlarda görev yapmış kişilerin ve öğrencilerinin torunlarını da ilgilendirebilir,” diyen yazar, kullandığı kaynakların yalnızca arşiv belgeleri ve dönemin Alman basınına dayandığını belirtti.

Kitabın Almanya’da basıldığını ve şu an yalnızca Almanca dilinde erişilebilir olduğunu belirten Martirosyan, üniversiteler ve kütüphanelere dağıtımın başladığını, ayrıca çevrimiçi siparişle de edinilebileceğini söyledi. 24 Mayıs’ta gerçekleştirilen tanıtım etkinliğinde ise eserin Ermenice içeriği broşür formatında sunuldu. Alman yayınevi ile yapılan anlaşma gereği, önümüzdeki beş yıl içinde kitabın 4000 adede kadar basımı planlanıyor.

Yazar ayrıca yakın zamanda, Halep’te görev yapmış bir İsviçreli kadın misyonerin torunlarından döneme ait çok kıymetli belgesel materyaller aldığını da paylaştı. Binlerce Ermeni yetimi kurtaran bu misyonerin gördüğü dehşet karşısında sonradan psikolojik sorunlar yaşadığı biliniyor. Martirosyan, bu yeni belgeler ışığında ayrı bir kitap üzerinde çalışmayı planladığını ifade etti. Ayrıca, bahsi geçen misyonlarda yer alan Ermenilerin ve misyonerlerin torunları da kendisiyle düzenli olarak iletişime geçiyor.