Ermenistan, Nvidia adlı yapay zeka fabrikasına yaptığı 500 milyon dolarlık yatırımla zengin ülkelerle bu alanda yarışa hazırlanıyor.

ABD - Silikon Vadisi'ndeki şirketin genel merkezinde bulunan Nvidia Endeavor ofis binasının girişine doğru yürüyen insanlar; sağda NVIDIA logosu görünüyor

Nvidia, ABD merkezli küçük bir firma olan Firebird ve Ermenistan hükümetiyle iş birliği yaparak gelecek yıl 500 milyon dolarlık (426,5 milyon euro) bir yapay zeka fabrikası kuracağını duyurdu. Merkezin yeri henüz açıklanmadı. Tesisin grafik işlem birimleri (GPU) olarak bilinen binlerce mikroçipi kullanması planlanıyor.

Konuyla ilgili olarak Nvidia ve Ermenistan Yüksek Teknoloji Sanayi Bakanlığı röportaj taleplerini geri çevirirken Firebird ise yanıt vermedi.

Nvidia Başkan Yardımcısı Rev Lebaredian, kısa süre önce yaptığı açıklamada, dünyadaki "herkesin” er ya da geç yapay zeka için temel altyapıya sahip olacağını öngördügünü söyledi.

Bununla birlikte Lebaredian, katıldığı bir podcast programında bu teknolojiyi elektriğin ortaya çıkışına benzetti. Elektriğin başlangıçta sadece birkaç yerde bulunurken kısa sürede tüm dünyaya yayıldığını hatırlattı. Ancak yapay zeka benzer şekilde yaygınlaşana kadar, yeni veri merkezinin Ermenistan'a büyük bir rekabet avantajı sağlayacağını vurguladı.

Lebaredian, Haziran ayında yaptığı açıklamada "Bu süper bilgisayar ile inşa ettiğimiz şey sadece başka bir iş değil. Bu, temel araştırmalar için bir kaynak olacak; o araştırmalar şirketlere dönüşecek, büyüyecek ve ekonominin önemli bir parçası haline gelecek. Böylece Ermenistan'ı küresel ölçekteki teknolojide önemli bir aktör konumuna taşıyacak" diye konuştu.

Nvidia yöneticisi ayrıca bir yapay zeka fabrikasının nasıl çalıştığını da açıkladı. Yeni tesisin, büyük miktarda veriyi toplayarak Nvidia Blackwell GPU'larıyla hızla işleyeceğini ve çeşitli uygulamalar için yoğunlaştırılmış bilgiler içeren "token”lar üreteceğini belirtti.

"Ne kadar çok token üretebilirseniz, o kadar verimli olursunuz, o kadar fazla değer yaratırsınız" diye ekledi.

Yapay zekânın kazananları ve kaybedenleri
En pahalı yapay zeka fabrikalarının çoğu, ABD, Avrupa Birliği ve Çin gibi zengin ülkelerde kuruluyor. Bu durum, Birleşmiş Milletler'in (BM) 2024 tarihli bir raporunda, daha az kaynağa sahip ülkelerin geride kalacağı yönündeki endişelerin arttığını ortaya koydu.

Milyarlarca dolara mal olan dev veri merkezleri, yapay zeka araştırmalarına güç sağlıyor ve GPU edinme konusunda büyük bir rekabeti tetikliyor. Öte yandan bu çipler, yüksek miktarda elektrik tüketmeleri ve soğutma için büyük miktarda suya ihtiyaç duymalarıyla biliniyor.

Uzmanlar, yapay zekanın büyümesinin sömürgecilik dönemindeki eşitsizlikleri tekrarlayan yeni bir dijital uçurum yaratabileceği konusunda uyarıyor.

BM Genel Sekreteri'nin Teknoloji Elçiliği Ofisi tarafından hazırlanan raporda, "Dünya ekonomisi giderek yapay zekâ odaklı üretim ve yeniliğe kayarken daha az gelişmiş ülkeler daha da geride kalma riski taşıyor. Bu durum ekonomik ve sosyal uçurumları derinleştirebilir" ifadelerine yer verildi.

Nvidia'nın planları gerçekleşirse yaklaşık 3 milyon nüfusa sahip olan ve komşusu Azerbaycan'la yaşadığı son savaşların etkilerini hâlâ üzerinden atamayan Ermenistan, bölgede yapay zeka fabrikasına sahip tek ülke olacak.

Lebaredian'a göre yeni tesis, ülkenin tek nükleer santralinden sağlanan fazla elektrikten yararlanacak.

Yerel teknoloji patlaması
LinkedIn profiline göre Lebaredian, San Francisco Silikon Vadisi'nde yaşıyor. Ermenistan'daki insanlar, son yıllarda ülkenin teknoloji sektörünün oluşmasına yardımcı olan kişiler arasında onun gibi Ermeni diasporasını da anıyor.

Uzmanlara göre Ermenistan'ın teknoloji patlamasının ardında kaçınılmaz bir gereklilik olduğunu söylüyor. Ülke, Belçika'dan biraz daha küçük ve doğal kaynakları az. Bu da buradaki yatırımcıların ve eğitimcilerin giderek daha fazla teknolojiye yöneldiği anlamına geliyor.

Ermenistan'da halihazırda bin 200’den fazla teknoloji şirketi bulunuyor ve mevcut şirketler geçen yıl toplam 2,3 milyar dolarlık ciro elde etti. Bu veriler, Ermeni sivil toplum kuruluşu Bootcamps tarafından yapılan son araştırmaya dayanıyor.

Rakamlar, yerli işletmelerin yanı sıra yabancı firmaların yerel şubelerini de kapsıyor. Bu firmalardan bazılarının, Rusya'nın Ukrayna'yı işgali sonrası Batı'nın Rusya'ya uyguladığı yaptırımları aşmak amacıyla buraya taşındığı bildiriliyor.

Nvidia’nın yapay zeka fabrikasında gelecekte çalışacak bazı personelin, Ermenistan'ın Tumo Yaratıcı Teknolojiler Merkezi'ndeki okul sonrası programlardan çıkması bekleniyor.