Թրքացած Հայերու Ծագման Հարցի Պատճառով Յառաջացած Այլ Ողբերգական Պատմութիւններ - Հայերէն
29 Mart 2024 - Հակական տոմար - Տարի : 4516 / Ամիս : Արեգ / Օր : Վարագ / Ժամ : Շանթակող

Հայերէն :

16 Nisan 2018  

Թրքացած Հայերու Ծագման Հարցի Պատճառով Յառաջացած Այլ Ողբերգական Պատմութիւններ -

Թրքացած Հայերու Ծագման Հարցի Պատճառով Յառաջացած Այլ Ողբերգական Պատմութիւններ Թրքացած Հայերու Ծագման Հարցի Պատճառով Յառաջացած Այլ Ողբերգական Պատմութիւններ

Անցած ամիս թրքական կառավարութեան կողմէ ստեղծուած էր կայք մը, ուր Թուրքիոյ քաղաքացիները կրնային որոնել իրենց արմատները` հասնելով մինչեւ 1850-ականներու կէսերը: Տպագիր ու ընկերային ցանցերու մէջ հրապարակուած են հարիւրաւոր պատմութիւններ, որոնք ցնցում յառաջացուցած են Թուրքիոյ մէջ ու անոր սահմաններէն դուրս: Կան նաեւ քանի մը պատմութիւններ թուրքերու մասին, որոնք յայտնաբերած են, որ ունին ալպանական, արաբական, Պոնտոսի յոյներու, եւ որ ամենավատն է` հայկական արմատներ: Անոնք անգամ նիւթեր ունին, ուր կը գրեն, որ ծայրայեղ ազգայնական ու ցեղապաշտական կուսակցութիւններու որոշ անդամներ դուրս վտարուած են կամ կորսնցուցած են իրենց կոչումները, ճնշումի ենթարկուած եւ նոյնիսկ` ինքնասպանութիւն գործած, երբ իմացած են իրենց հայկական արմատներուն մասին:

Արդեօք այս պատմութիւնները ճի՞շդ են, թէ՞ չափազանցուած: Այնուամենայնիւ, ծագման խնդիրը որոշ պարագաներու նոյնիսկ մահացու է Թուրքիոյ մէջ: Վերջին դէպքը կապուած է Հրանդ Տինքին հետ, որ անընդհատ կը հալածուէր, կը հետապնդուէր «թրքութիւնը վիրաւորելու համար» եւ ի վերջոյ սպաննուեցաւ, երբ բացայայտեց, որ Քեմալ Աթաթուրքի որդեգիր դուստր և Թուրքիոյ առաջին կին ռազմական օդաչու Սապիհա Կէօքչենը իրականութեան մէջ Հայոց ցեղասպանութեան պատճառով որբացած հայ աղջիկ մը եղած է: Մէկ այլ պարագայի, Թուրքիոյ նախորդ նախագահը խորհրդարանի մէջ ընդդիմադիր կուսակցութեան անդամին դատի տուած էր, որովհետեւ վերջինս պնդած էր, որ` «ան կը սերի Կեսարիոյ հայկական ընտանիքէ մը»:

Դեռ աւելի՛ն. երկրի մը մէջ, ուր հայկական ապրանք վաճառելն անգամ ամենամեծ մեղքը կը յամարուի, կան բազմաթիւ փաստագրուած ու փաստեր չունեցող պատմութիւններ` հայկական ծագում ունեցող յայտնի թուրքերու մասին, որոնց շարքին` Թուրքիոյ նախորդ նախագահը, նախկին նախագահներէն մէկուն կինը եւ քանի մը ընդդիմադիր քաղաքական գործիչներ: Փաստագրուած պատմութիւններէն մէկուն մէջ կը նշուի, որ ընդդիմութեան ծայրայեղ ազգայնական նախկին առաջնորդին ընտանիքը իրականութեան մէջ սեւծովեան շրջանի իսլամացած հայ ընտանիքներէն եղած է, եւ այդ ընտանիքի հայ ժառանգները հիմա կ՛ապրին Քանատա:

Երբ ծագումնաբանական այս կայքը պաշտօնապէս հանրայնացուեցաւ, զիս անմիջապէս հետաքրքրեց, թէ ինչպէ՛ս ծպտեալ հայերու (հայերն ու անոնց ժառանգները, որոնց բռնի կրօնափոխ ըրած են Հայոց ցեղասպանութեան ընթացքին) ծագումը նշուած է այնտեղ: Այդ արագ հետազօտութիւնը ցոյց տուաւ, որ անոնցմէ եւ ոչ մէկը նշուած էր որպէս հայ: Անոնց ընտանեկան պատմութիւնը կը սկսէր արդէն իսլամացած ու իսլամական անուն կրող նախնիներու անունէն: Հակառակ անոր որ կան ապացոյցներ, որ կառավարութիւնը մանրամասն արձանագրութիւններ կը պահէ թուրքերու եւ քիւրտերու մէջ իսլամացած հայերու վերաբերեալ, սակայն այդ արձանագրութիւնները չեն հանրայնացուած կամ առկայ չեն այս նոր կայքին մէջ: Հետաքրքրական է, որ ապացուցուած է, թէ բազմաթիւ հայեր սպաննուած են, կորած կամ տեղահանուած են Ցեղասպանութեան ընթացքին, սակայն անոնք այդ կայքին մէջ տակաւին կը նշուին ողջերու շարքին: Բազմաթիւ հայ ընտանիքներ, որոնք գիտեն հիմնականին մէջ մինչ 1850-ական թուականներուն ծնած իրենց տատիկ-պապիկներու ողբերգական ճակատագրին մասին, այս կայքին մէջ կը յայտնաբերեն, որ այդ մարդիկ, համաձայն կայքին առկայ կեղծ տուեալներուն, դեռ հրաշքով կենդանի են:

Ես կը ցանկայի ներկայացնել ծագման հետ կապուած երկու հետաքրքրական եւ քիչ յայտնի պատմութիւններ:

1880-ական թուականներուն Մալաթիոյ գիւղերէն մէկուն մէջ հարուստ հայ ընտանիք մը կ՛ապրէր: Շրջանը անընդհատ ահաբեկութեան ու ոտնձգութիւններու կ՛ենթարկուի քիւրտ ցեղախումբերուն կողմէ, անոնք անընդմէջ կը յարձակէին շրջանի գիւղերուն վրայ: Այդ ժամանակ հայերը կը սկսին կազմել պաշտպանական ուժեր ու համախմբել ֆետայիները, որպէսզի պաշտպանեն հայկական գիւղերը: Հայ ֆետայի առաջնորդներէն մէկը անգամ մը կը դիմէ այդ հարուստ ընտանիքի նահապետին եւ գումար կը խնդրէ զէնք ու ձիեր գնելու համար: Այդ հարուստ հայը կը պատասխանէ, որ երկու օրուան ընթացքին կ՛որոշէ` տա՞լ այդ գումարը, թէ՞ ոչ: Երկու օր անց հայ ֆետային կը վերադառնայ, եւ հարուստ հայը կը մերժէ անոր գումար տալ: Ֆետային առանց վարանելու` կը կրակէ ու կը սպաննէ զայն: Անոր այրին նորածին որդիին հետ կը փախչի Զմիւռնիա, ուր ան իսլամութիւն կ՛ընդունի եւ կը մեծցնէ իր որդին` հայերու նկատմամբ ծայրայեղ ատելութիւն սերմանելով: Այդ տղան Իսմեթ Ինէօնիւն (1884-1973) է` Թուրքիոյ երկրորդ նախագահը` Քեմալ Աթաթուրքէն ետք. ան, ըստ երեւոյթին, եղած է հայերու ու Թուրքիոյ մէջ բնակող փոքրամասնութիւններու թշնամիներէն մէկը` իթթիհատական առաջնորդներէն ետք:

Ինէօնիւն օրակարգ կը բերէ 1942 թուականին «Ունեցուածքի հարկի» (Varlik Vergisi) մասին օրէնքը: Ակնյայտ էր, որ սոյն օրէնքը կը հրապարակուէր օգնելու համար Թուրքիոյ` յաղթահարել պատերազմական տարիներու տնտեսական դժուարութիւնները եւ նպատակ ունէր կործանել ազգային փոքրամասնութիւնները: Հարկերը կը գանձուէին ըստ ազգային ծագման. հարկին չափը, ընդհանուր ունեցուածքի համեմատած, հայերուն համար կը կազմէր 232 տոկոս, 184 տոկոս` հրեաներու, 159 տոկոս` յոյներու համար, իսկ թուրքերու համար` միայն 4,9 տոկոս: Վճարելու համար անոնց կը տրուէր 15 օր, եւ ան, որ չէր կրնար վճարել, կը ձերբակալուէր եւ կ՛ուղարկուէր երկրի արեւելեան շրջաններ` աշխատելու քարհանքերու մէջ ու կառուցելու ճանապարհներ կամ փապուղիներ: Սա փաստօրէն կը նշանակէր փոքրամասնութիւններէն հարստութեան փոխանցում թուրքերուն:

Բազմաթիւ հայեր իրենց գործերը չափազանց աժան գիներով վաճառելէ ետք կը սնանկանային, սակայն միեւնոյնն է, չէին կրնար հաւաքել պահանջուած գումարը եւ ուղարկել աշխատաւորական ճամբարներ ու կը մահանային այնտեղ: 1964 թուականին` Կիպրոսի ճգնաժամի ժամանակ, Ինէօնիւ կրկին կը ճնշէ յոյները: Մօտ 45.000 յոյն տեղահանել կու տայ. անոնք միաժամանակ Թուրքիոյ ու Յունաստանի քաղաքացիներ էին: Անոնց տրուած էր 10 օր, որ ձգեն իրենց աշխատանքները, ունեցուածքը եւ լքեն երկիրը: Անոնց թուլատրուած էր իրեց հետ վերցնել միայն 20 տոլար ու 20 քկ իր: Ինէօնիւի հայկական ծագման մասին պատմութիւնը կը հաստատէ նաեւ յայտնի պատմաբան փրոֆեսոր Փարս Թուղլաճըն (Բարսեղ Թուղլաճեանը) (1933-2016), որ Ինէօնիւի ընտանիքի բարեկամն էր:

Ալի Քեմալը եղած է Օսմանեան կայսրութեան մէջ յայտնի լրագրող, ինչպէս նաեւ` «Իքտամ» պարբերականի խմբագիրը` 1910-ական թուականներուն: Ան նաեւ ընդդիմադիր Ազատութիւն եւ համաձայնութիւն (HՖrriyet ve Itilaf) կուսակցութեան անդամ էր ու իշխող կուսակցութեան` Միութիւն եւ յառաջադիմութիւն սուր քննադատը: Ան բուռն կերպով կը քննադատէր ղեկավար կուսակցութեան` պատերազմի մէջ մտնելու որոշումը եւ իր իսկ հայ քաղաքացիներուն նկատմամբ «պատերազմական յանցագործութիւններ ու ջարդեր» իրականացնելը: Անոր խմբագրականներն ու ի պաշտպան հայերու քաղաքական ելոյթներն այնքան ազդեցիկ էին, որ իթթիահատամէտ մամուլը զայն կ՛անուանէր «Արթին Քեմալ» (Արթինը հայկական անուն է, Յարութիւնի կրճատ տարբերակը):

Պատերազմէն ետք, երբ Օսմանեան կայսրութիւնը պարտութիւն կրեց, իթթիհատական առաջնորդները փախան երկրէն, սուլթանը նոր կառավարութիւն նշանակեց, եւ Քեմալը կարճ ժամանակ մը դարձաւ ներքին գործերու նախարար: Քեմալը անխնայ կը պահանջէր դատապարտել ու պատժել իթթիհատական առաջնորդները: Ան կը շարունակէր իր սուր քննադատութիւնը իթթիհատական առաջնորդներուն վերաբերեալ ու հանդէս գալ հայերու իրաւունքներու պաշտպանութեան դիրքերէն, այդ պատճառով իր բրիտանացի կնոջ ու երեխաներուն անվտանգութեամբ մտահոգ` զանոնք կ՛ուղարկէ Անգլիա: Ցաւօք սրտի, ալիքը կը շրջի դէպի ան, երբ Աթաթուրքը ապստամբութիւն կը բարձրացնէ, Անգարայի մէջ իշխանութիւնը իր ձեռքը կը վերցնէ ու գահընկէց կ՛ընէ սուլթանը եւ Պոլսոյ կառավարութիւնը: Ալի Քեմալը Պոլիս գտնուող Թոքաթլըեան հիւրանոցին մէջ տեղակայուած վարսայարդարի խանութին մէջ կը ձերբակալուի: Իսկ երբ զայն կը տանին Անգարա` դատելու, Աթաթուրքի հրամանատարներէն մէկը` «արիւնարբու» Նուրէտտին փաշան (զայն արիւնարբու կը կոչէին իր կարմիր մօրուքին, ինչպէս նաեւ ահաւոր դաժանութեան համար), կը պատուիրէ իր զինուորներուն լինչի դատաստան տեսնել Քեմալի հետ: Զայն մաս-մաս կ՛ընեն դեռ ողջ վիճակի մէջ:

Քեմալին ընտանիքը բնակութիւն կը հաստատէ Բրիտանիա: Անոր մեծ թոռը Պորիս Ճոնսընն է, որ եղած է Լոնտոնի քաղաքապետը, իսկ հիմա արտաքին գործոց նախարարն է: Որպէս հմուտ դիւանագէտ` Ճոնսընը Թուրքիոյ նախագահ Էրտողանին շարունակաբար կ՛ըսէ, որ Մեծն Բրիտանիան կ՛ընէ ամէն հնարաւոր բան, որպէսզի Թուրքիան անդամ դառնայ Եւրոմիութեան, բայց միեւնոյն ժամանակ կը պաշտպանէ Պրեքսիթը (Միացեալ Թագաւորութեան հեռացումը Եւրոպական Միութենէն «Ակունք»-ի խմբ.)` պնդելով, որ եթէ Թուրքիան մտնէ Եւրոպական Միութիւն, Բրիտանիան կ՛ողողուի թուրք գաղթողներով:

Թերեւս այս քաղաքականութիւնը ծիծաղելի կ՛ըլլար, եթէ այս պատմութիւնները այդքան ողբերգական չըլլային:


ՐԱՖՖԻ ՊԵՏՐՈՍԵԱՆ

Անգլերէնէ թարգմանեց`
ԱՆԻ ՄԵԼՔՈՆԵԱՆ





Bu haber kaynağından gelmektedir.

Haber metninde yer alan görüşler haber kaynağı () ve yazarına ait olup,
bolsohays.com sitesi haber hakkında herhangi bir görüş üstlenmemektedir.

Opinions expressed are those of the author(s)-(). They do not purport to reflect the opinions or views of bolsohays.com

Diğer Haberler

+